Szydłów | Odkryj urok średniowiecznego miasta - zabytki i atrakcje

Do Szydłowa przyjeżdżamy w sobotni lipcowy poranek. Auto zostawiamy na bezpłatnym parkingu na rynku. Panuje tu spokój i cisza, co jakiś czas przerywana okrzykami łuczników uczestniczących w średniowiecznym turnieju rycerskim. Ruszamy odkrywać Szydłów. O poranku każda uliczka zdaje się zapraszać turystów, szepcząc: chodź, rozejrzyj się, zobacz, poczuj… Idziemy w kierunku średniowiecznych murów obronnych – najlepiej zachowanych w obrębie dawnego Królestwa Polskiego, i Bramy Krakowskiej – jednej z trzech, które strzegły niegdyś miasta. Niemal wszystkie tutejsze zabytki znajdują się w obrębie murów miejskich, ale już niedługo przekonamy się, że poza mury również warto się udać. Zapraszamy na post, w którym zabieramy Cię do tego niewielkiego miasteczka, z bogatą historią i niezwykłymi zabytkami. Zobacz, jakie atrakcje kryje w sobie Szydłów i dlaczego pachnie śliwką!

Szydłów – krótka historia średniowiecznego miasta

Pierwsza pisemna wzmianka o Szydłowie pochodzi z 1241 r., kiedy to Jan Długosz – najsłynniejszy polski kronikarz, wzmiankuje o mieście w kontekście najazdu Tatarów. 1 lipca 1329 r. Władysław Łokietek sprzedaje mieszczaninowi krakowskiemu Zammeloniemu wójtostwo w Szydłowie lokowane na prawie średzkim, co oznacza, że Szydłów już wtedy posiadał prawa miejskie. W połowie XIV w. król Kazimierz Wielki otacza miasto murami obronnymi, rezydencję królewską przekształca w warowny zamek i wznosi okazały kościół z czerwonej cegły. Tym samym miasto staje się jedną z warowni strzegących Małopolski. Do miasta można się dostać jedną z trzech bram: Krakowską, Opatowską i Wodną. W tym czasie, dzięki częstej obecności dworu królewskiego, następuje gospodarcze ożywienie miasta.

XVI w. w Szydłowie to rozwój różnych rzemiosł, ale miasto słynie przede wszystkim z produkcji sukna. Co ciekawe, w 1528 r. mieszczanie własnym sumptem budują wodociąg zaopatrujący w wodę miejscową ludność. Woda podnoszona jest z doliny rzeki Ciekącej do poziomu miasta za pomocą tzw. „rurmusu” lub „rurhausa” – budynku wyposażonego w czerpakowe koło wodne. Dzięki istnieniu wodociągu w Szydłowie powstały łaźnie miejskie za korzystanie z których pobierano tzw. „łaziebne”.

Szydłów doświadczył dwóch pożarów, w 1541 r. i w 1630 r. Następnie, w 1655 r. , na ledwo odbudowane miasto spadł potop szwedzki, po którym miasto już nie zdołało się podnieść do poziomu świetności z XIV i XV w. W 1822 r. wystawiono na licytację mury miejskie, które ocalały tylko dzięki temu, iż nie znalazły nabywcy! W tym okresie miasto liczyło ponad 1600 mieszkańców z czego 450 stanowili Żydzi. Ostatnią tragiczną kartą w dziejach Szydłowa był okres II wojny światowej. W październiku 1942 r. hitlerowcy wysiedlili ludność pochodzenia żydowskiego, a następnie zgładzili w obozach koncentracyjnych. W wyniku działań wojennych w 1944-1945 r. miasto zostaje bardzo dotkliwie zniszczone.

Szydłów – zabytki

Jak już wspomniałam, większość szydłowskich zabytków znajduje się w obrębie murów obronnych miasta. Pomiędzy nimi można spokojnie przemieszczać się pieszo. Warto kupić jeden bilet w cenie 35,00 PLN (ulgowy 25,00 PLN) obejmujący wszystkie zabytki i mieć spokojną głowę przed wejściem do kolejnej atrakcji. Oto nasza propozycja zwiedzania Szydłowa.

Mury obronne

Mury obronne zostały wzniesione w XIV w. przez króla Kazimierza Wielkiego. Za budulec posłużyła miejscowa skała wapienna. Długość murów wynosiła 1,2 km, a ich grubość dochodziła do 1,8 m. Powstała w ten sposób obronna warownia o powierzchni 7 ha, będąca jedną z największych broniących granic Małopolski.

Ciekawostką jest fakt, że w 1822 r. mury obronne zostały wystawione na licytację. Wartość murów oszacowano na sumę niecałych 1870 zł, później jeszcze obniżono, ale mimo to nie znalazły nabywcy. Przyczyną braku zainteresowania była wysoka cena oraz to, że w okolicy była wystarczająco duża ilość materiału budowlanego, który można było pozyskać za darmo. Mury próbowano sprzedać przez kilkadziesiąt lat, na szczęście nie znalazły nabywcy.

Dziś mury obronne w Szydłowie są najlepiej zachowanymi murami w obrębie historycznego Królestwa Polskiego. Liczą blisko 700 m długości i są to cztery odcinki od strony południowej, wschodniej i zachodniej. Na mury można wejść w dwóch miejscach – obok Bramy Krakowskiej oraz na placu zamkowym. Ten drugi odcinek jest zdecydowanie dłuższy – liczy ok. 90 m.

Brama Krakowska

Brama Krakowska to jedna z trzech bram, które niegdyś strzegły dostępu do miasta. Dwie kolejne to: Brama Opatowska i Brama Wodna. Do dziś przetrwała jedynie Brama Krakowska. Wiodła przez nią droga w stronę ówczesnej stolicy.

Jest ona zbudowana z miejscowego wapienia. Główny zrąb bramy pochodzi z XIV w., górne kondygnacje zaś przebudowano w stylu renesansowym na początku XVI w. Wieża posiada attykę wraz ze strzelnicami i dwie koliste wieżyczki. Kamienne schody w zachodniej ścianie prowadziły na chodnik straży w murach obronnych. Wysunięta do przodu część bramy posiada sklepiony łuk, w którym umieszczona była tzw. brona służąca do zamykania bramy od wewnątrz. Obecnie jest to drewniana rekonstrukcja.

Brama Krakowska jest wizytówką i architektonicznym symbolem Szydłowa. Jest jednocześnie jedną z najlepiej zachowanych średniowiecznych bram miejskich w dawnym Królestwie Polskim i ważnym zabytkiem architektury „militaris”.

Kościół pw. Wszystkich Świętych

Tuż obok murów obronnych i Bramy Krakowskiej, na niewielkim wzniesieniu, znajduje się najstarszy zabytek Szydłowa – kościół pw. Wszystkich Świętych. To absolutnie niezwykłe miejsce, które według nas jest punktem obowiązkowym podczas zwiedzania miasteczka.

Ten niewielki kościółek wzniesiono prawdopodobnie w XIV w. Mimo przebudowy zachował gotycki charakter. W środku znajduje się piękna gotycka polichromia figuralna z ok. 1375 r., odkryta po pożarze w 1944 r. i odrestaurowana w ostatnich latach. Spod ręki średniowiecznych artystów malarzy wyszły sceny z Nowego Testamentu, m.in. najlepiej zachowane „Siedem radości Maryi”, czy też sceny pasyjne. Ciekawie prezentuje się pasmo scen przedstawiających siedem grzechów głównych, gdzie każdy grzech symbolizowany jest przez inne zwierzę, na którym grzesznicy wjeżdżają do piekła. Malowidła interpretowane są jako tzw. biblia ubogich, którą odczytywali niepiśmienni wierni.

Uwaga! Obecnie trwa remont elewacji kościoła, będzie on znów dostępny dla turystów jesienią.

Jagielloński Pałac Królewski

Wróćmy w granice średniowiecznego miasta i zajrzyjmy do kolejnego ważnego miejsca na mapie Szydłowa, jakim jest Jagielloński Pałac Królewski, potocznie nazywany zamkiem. Jest to jedyna, integralnie zachowana, średniowieczna rezydencja królów polskich w dawnych granicach Królestwa Polskiego. Wzniesiono ją za panowania Władysława Jagiełły, pod koniec XIV w. w stylu tzw. gotyku międzynarodowego. Co ciekawe, król Władysław Jagiełło gościł w Szydłowie aż 17 razy, sprawując w tym czasie sądy.

Zamek jest budynkiem dwukondygnacyjnym – w jego dolnej części znajduje się sala tortur oraz unikatowy zabytek techniki – dwa średniowieczne piece hypokaustyczne, które ogrzewały ciepłym powietrzem salę tronową.

Górna kondygnacja pałacu podzielona jest na dwie części: reprezentacyjną czyli tzw. salę tronową i prywatną komnatę królewską. W sali tronowej zachowała się nietypowa kamieniarka okienna, której lico skierowane jest do wewnątrz pomieszczenia. Takie rozwiązanie miało stwarzać wrażenie przepychu i podkreślać majestat królewski.

Komnata królewska zaś, służąca królowi jako miejsce do odpoczynku, ogrzewana była kominkiem doskonale do dziś zachowanym. We wnękach okiennych znajdowały się tu tzw. sedilia, na których można było usiąść i podziwiać widok z okna.

Muzeum Zamków Królewskich

Naprzeciwko zamku, po drugiej stronie placu zamkowego, w budynku zwanym Skarbczykiem, znajduje się Muzeum Zamków Królewskich. Warto tu zajrzeć, bo to nowoczesne, multimedialne muzeum prezentujące zamek w Szydłowie na tle historii Polski i Europy. Co ciekawe, budynek, który powstał na fundamentach dwóch średniowiecznych, cylindrycznych wież, przez wiele lat był malowniczą ruiną, uwiecznioną na XIX i XX w. rysunkach i fotografiach. Funkcje użytkowe przywrócono mu dopiero pod koniec lat 50-tych XX w.

W muzeum znajduje się 10 makiet zamków 3D: m.in. dwa z Szydłowa (w dobie średniowiecza oraz wczesnej nowożytności), cesarski kompleks w Akwizgranie, zespół palatialny w Wiślicy, pałac papieski w Awinionie czy pałac Wielkich Mistrzów w Malborku. Prawdziwą zaś chlubą muzeum są figury znanych postaci, żyjących na przełomie XIV i XV w. wykonane w skali 1:1, m.in. Zawiszy Czarnego, króla Władysława Jagiełło i jego córki Jadwiga Jagiellonka, czy Kazimierza Wielkiego.

Ciekawą atrakcją jest piwnica zaaranżowana na piwnicę zamkową, w której odtwarzane są kilkuminutowe filmy angażujące odwiedzających nie tylko do oglądania! Trzeba wykonać pewne czynności, aby odtwarzanie filmu mogło zostać wznowione. O tym, jakie to czynności musisz przekonać się sam/sama, odwiedzając muzeum;-)

Nam szczególnie spodobał się stereoskop, dzięki któremu archiwalne zdjęcia Szydłowa można oglądać w efekcie przestrzenności. To oczywiście tylko niektóre atrakcje tego niewielkiego, ale ciekawego i angażującego muzeum.

Najstarsza synagoga w woj. świętokrzyskim

Jednym z miejsc, które w Szydłowie zrobiło na nas duże wrażenie jest tutejsza synagoga. Zbudowano ją w latach 1534-1564, co czyni ją najstarszą w woj. świętokrzyskim i jedną z najstarszych świątyń żydowskich w Polsce. Po gruntownej rewitalizacji zakończonej w 2019 r. śmiało można zaliczyć ją do najlepiej zachowanych synagog w naszym kraju.

Budowla ma charakter późnogotycki, a grube na 2 m ściany czynią z niej małą warownię – jest to więc synagoga o charakterze obronnym.

W synagodze można zwiedzić salę modlitw z oryginalnym wnętrzem. W ścianie wschodniej znajduje się wmurowany aron-ha-kodesz czyli rodzaj ołtarza służący do przechowywania Tory – świętej księgi. Poza tym można tu zobaczyć świeczniki, odblaśnice, fragmenty polichromii oraz bogatą kolekcję judaików m.in. koronę Tory, jady (wskaźniki do czytania Tory), księgi oraz przedmioty wykorzystywane podczas obrzędów religijnych.

Obecnie synagoga nie pełni już funkcji kultu religijnego. W babińcu swoją siedzibę ma Miejsko-Gminne Centrum Kultury oraz Informacja Turystyczna (można tu kupić wyjątkowo ładne magnesy;-)).

Ruiny szpitala i kościoła pw. Ducha Świętego

Kolejne miejsce, które wyjątkowo nam się spodobało to ruiny szpitala i kościoła pw. Ducha Świętego. Tak właściwie w miejscu tym mieścił się kościół oraz szpital dla ubogich i starców. Powstał on w XVII w., a obecnie stanowi ciekawy przykład obiektu łączącego w sobie funkcje kultu religijnego i szpitalnictwa. Przyszliśmy tu późnym popołudniem, gdy miękkie światło zaglądało do wnętrza, a ruiny nim oświetlone przypominały nam rzymskie zabytki. Wystarczyło uruchomić wyobraźnię i przenieść się do XVII wiecznej świątyni…

Kościół pw. św. Władysława

Kościół pw. św. Władysława to tzw. kościół ekspiacyjny czyli ufundowany w ramach pokuty. A fundatorem był sam król Kazimierz Wielki, który według legendy, ufundował siedem kościołów pokutnych za spowodowanie śmierci ks. Baryczki z Krakowa. Wybudowany w 1355 r. jest jedynym zabytkiem Szydłowa wzniesionym nie z wapienia, a z cegły. Ołtarz główny zdobi tryptyk św. Piotra i Pawła z przełomu XV i XVI w.

W pobliżu kościoła znajduje się XVIII-w. dzwonnica zbudowana w linii muru obronnego oraz ruina średniowiecznej wikarówki.

Klatka błaznów i królewski tron

Jeśli będziesz przechodzić przez rynek, bez wątpienia zobaczysz metalową klatkę, a przed nią drewnianą rzeźbę błazna. To tzw. klatka błaznów (in. klatka hańby). Do klatki można wejść, by poczuć się jak miejski złoczyńca. Klatkę bowiem wykorzystywano do wykonywania kary za drobne przestępstwa i łamanie ogólnie przyjętych norm społecznych, poprzez wystawienie skazańca na widok publiczny celem ośmieszenia go i wywołania u niego poczucia wstydu.

Park miejski, jaskinie i wapienna skała

W trakcie zwiedzania Szydłowa warto zajrzeć również do parku miejskiego. W upalny dzień można odpocząć, a nawet posilić się w jednej z ażurowych altanek. Park w Szydłowie nie jest jednak takim zwyczajnym parkiem, znajduje się tu ciekawe odsłonięcie geologiczne będące pomnikiem przyrody. Jest to pionowa skała wapienna o wysokości ok. 10-12 m i długości około 100 m z warstwowaniami przekątnymi wielkiej skali. Te osadowe skały powstały ok. 11 mln lat temu! W parku znajduje się również duży plac zabaw dla dzieci, siłownia plenerowa, a nawet jaskinie – w ścianie skarpy, na której szczycie stoi kościół Wszystkich Świętych.

Drewniane rzeźby w Szydłowie

Oglądając zdjęcia w poście, z pewnością zauważyłaś/-eś, że przy szydłowskich zabytkach często stoją drewniane rzeźby. To wynik odbywających się tu plenerów rzeźbiarskich. Są to coroczne wydarzenia, podczas których artyści z całej Polski tworzą rzeźby w przestrzeni miasteczka. Pierwszy plener odbył się w 2007 r. I od tego czasu Szydłów wzbogacił się o liczne drewniane dzieła.

Szydłów – miasto pachnące śliwką

Gmina Szydłów jest największym śliwkowym zagłębiem w Polsce. Na obszarze ponad 1700 ha uprawia się tu ponad 40 różnych odmian śliw. Zbiór owoców prowadzony jest od sierpnia do października. Partie przeznaczone do suszenia są ręcznie segregowane, a następnie podwędzane w specjalnych, tradycyjnych suszarniach. Owoce wędzi się gorącym powietrzem wraz z dymem uzyskanym ze spalania twardego drewna liściastego: dębu, grabu, buka lub drzew owocowych. Dużą popularnością cieszy się wędzona śliwka szydłowska (ta w ziołach i oliwie jest przepyszna!) i inne tradycyjne produkty takie, jak śliwowica szydłowska czy różnorodne przetwory ze śliwek m.in.: powidła, soki, konfitury i słodycze. Można je nabyć w punktach informacji turystycznej i innych punktach handlowych na terenie miasta.

Szydłów – informacje praktyczne

Miasto Szydłów zwiedza się łatwo nie tylko dlatego, że jest to niewielkie miasteczko. Poza tym:

Parkingi są tu darmowe.
Między zabytkami można przemieszczać się pieszo – są w bliskiej odległości.
W mieście w wielu miejscach znajdują się tablice pokazujące kierunek i odległość do danego zabytku.
Warto zwiedzać z bezpłatną aplikacją Odkrywaj Szydłów – nam sprawdziła się świetnie.
Można zakupić jeden bilet, który obejmuje wszystkie odpłatne atrakcje – 35,00 PLN bilet normalny i 25,00 PLN – bilet ulgowy.
Znajdują się tu trzy punkty Informacji Turystycznej – w bramie zamkowej, w synagodze i przy wjeździe do miasta, na parkingu, przy ul. Staszowskiej 12.
Toalety znajdują się w: budynku Informacji Turystycznej na parkingu, na placu zamkowym i w synagodze. Toalety są bezpłatne dla osób, które zakupiły bilet uprawniający do zwiedzania zabytków.
Szydłów znajduje się w odległości 50 km od Kielc, 30 km od Buska-Zdoju oraz 130 od Krakowa.

Szydłów – podsumowanie

Jak dużo można napisać o tak niewielkim mieście? Z pewnością można jeszcze więcej, ale wierzymy, że tym tekstem i zdjęciami zachęciliśmy Cię do odkrywania zabytków Szydłowa. Podczas urlopu w Kielcach, czy w Krakowie można tu wyskoczyć na jeden dzień i spokojnie, bez pośpiechu spacerować ulicami średniowiecznego miasta zaglądając do opisanych tu atrakcji. Jeśli lubisz turnieje rycerskie, odwiedź Szydłów w trakcie Turnieju Rycerskiego, który odbywa się w lipcu, a jeśli wolisz, wpadnij na Święto Śliwki (9-10 sierpnia 2025). Możesz też zwiedzić miasto nocą z przewodnikiem – o terminach nocnego zwiedzania Szydłowa przeczytasz na stronie Odkrywaj Szydłów. Znajdziesz na niej również wszelkie aktualne informacje dotyczące zwiedzania Szydłowa.

Materiał powstał w ramach współpracy z Lokalną Organizacją Turystyczną „Czym chata bogata” z siedzibą w Staszowie.

Zadanie publiczne pn. „Szydłów – marka autentycznej historii” dofinansowano ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki zgodnie z zawartą umową nr 2025/0026/2306/UDOT/DT/BP/JB z dnia 11.06.2025 r.

Planujesz podróż?

Jeśli planujesz podróż na pobliskie Ponidzie, zajrzyj do postów: Grodzisko w Stradowie – wyjątkowa atrakcja Ponidzia oraz Sosna na szczudłach – niezwykłe drzewo w Wełczu nieopodal Buska-Zdroju
A może wybierasz się do Kielc? Przeczytaj nasz post – przewodnik Kielce na weekend | Co warto zobaczyć w stolicy Gór Świętokrzyskich w 2 dni.
Jeżeli interesuje Cię geologia i pozostałe rezerwaty na terenie Kielc, zajrzyj do wpisów: Rezerwaty przyrody w Kielcach: Kadzielnia, Ślichowice, Wietrznia oraz Centrum Geoedukacji.
Jeśli zaś szukasz informacji o atrakcjach woj. świętokrzyskiego, znajdziesz je tutaj: Świętokrzyskie natomiast pozostałe wpisy z naszych wycieczek i podróży po Polsce tutaj: Polska.
Jeśli podobają Ci się nasze posty, zapraszamy do polubienia strony Aktywnych w podróży na Facebooku oraz do śledzenia naszego profilu na Instagramie.
Będzie nam również miło, jeśli udostępnisz ten post swoim znajomym. Możesz również zostawić komentarz pod wpisem.