Puszcza Białowieska – kraina, żubra, ciszy i zieleni, ale przede wszystkim bezcenne dziedzictwo, jakim jest las pierwotny. Doceniona przez polskich królów i rosyjskich carów w czasie zaborów, w 1979 r. trafiła na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wśród lasów puszczy na rozległej polanie leży zaś Białowieża – wieś o charakterze letniskowym. To tutaj najczęściej zatrzymują się turyści odwiedzający puszczę, dlatego pełna jest ona ich gwaru, restauracji, pensjonatów i hoteli. I my potraktowaliśmy Białowieżę jako punkt wypadowy na szlaki puszczy, warto jednak również zainteresować się kilkoma tutejszymi ciekawymi miejscami, jak Park Pałacowy czy cerkiew Św. Mikołaja. Niech ten wpis będzie przewodnikiem po Białowieży i Puszczy Białowieskiej na krótki wyjazd – na weekend lub po prostu 2-dniowy wypad do krainy żubra i lasów pierwotnych.
1. Białowieża | Park Pałacowy
Obecnie tylko nazwa białowieskiego parku wskazuje na to, że kiedyś na jego terenie znajdował się pałac. W 1894 r. ukończono budowę dwukondygnacyjnego, podpiwniczonego pałacu, którą zlecił car Aleksander III. Gdy w 1915 r. wycofujące się wojska rosyjskie ewakuowały wyposażenie pałacu, budynek zasiedliły oddziały niemieckie, następnie pełnił on różne funkcje – m.in. administracji powiatu, szpitala polowego, szkoły dla leśniczych, itp., aż w 1958 r. zapadła decyzja o rozbiórce, którą przeprowadzono w 1962 r. Obecnie w miejscu pałacu znajduje się budynek dyrekcji Białowieskiego Parku Narodowego (BPN), Muzeum Przyrodniczo-Leśne, restauracja oraz hotel.
Park Pałacowy powstawał od 1895 r., a zaprojektowany został przez Waleriana Kronenberga modnego wówczas projektanta, tego samego, który urządził m.in. tereny Wyścigów Konnych i Agricolę w Warszawie. Park zaprojektowany został w stylu angielskim in. krajobrazowym, chodziło bowiem o to, by maksymalnie odzwierciedlał formy naturalnej przyrody. I bez wątpienia to się udało! Park nie ma ogrodzenia, ani nawet wyraźnych granic, łąki są rzadko koszone i nie są nawożone, nad stawem przypominającym z lotu ptaka skrzydła motyla, poprowadzono drewniany pomost, z którego można obserwować piękne zachody słońca. Oprócz wspaniałej roślinności, a przede wszystkim drzew i krzewów, na terenie parku znajdują się: wspomniany wcześniej kompleks dyrekcji parku, muzeum i hotelu, obelisk upamiętniający polowanie króla Augusta III Sasa w 1752 roku, brama pałacowa i zabudowania gospodarcze dawnego pałacu myśliwskiego oraz Dworek Gubernatora.
2. Białowieża | Dworek Gubernatora Grodzieńskiego
Dlaczego warto na niego zwrócić uwagę? Z dwóch powodów – po pierwsze Dworek Gubernatora to najstarszy budynek w polskiej części Puszczy Białowieskiej. Wybudowany został w 1845 r. w miejscu dworu króla Augusta III Sasa. Pierwszym jego gościem był generał-gubernator Fiodor J. Mirkowicz, który przybył do puszczy na polecenie cara w związku z planowanym polowaniem na żubry. Po drugie – jest on po prostu atrakcyjny, przede wszystkim dzięki pięknym, drewnianym zdobieniom. Szukając w Internecie informacji na jego temat, można się natknąć na zdjęcia sprzed remontu i po gruntownym odnowieniu – te drugie przyciągnęły naszą uwagę, mimo, że nie jesteśmy koneserami tego typu stylu. A Dworek Gubernatora na żywo prezentuje się jeszcze lepiej! W swej historii pełnił on różne funkcje – był szpitalem polowym, kasynem, sklepem z pamiątkami, a nawet przedszkolem. Obecnie mieści się w nim Ośrodek Edukacji Przyrodniczej BPN.
3. Białowieża | Cerkiew Św. Mikołaja Cudotwórcy
Znajdująca się tuż przy Parku Pałacowym Cerkiew Św. Mikołaja została wzniesiona w latach 1894-1897, a jej fundatorem był car Aleksander III. W tamtych czasach świątynia uchodziła za najpiękniejszą w guberni grodzieńskiej. Powstała w miejscu swojej drewnianej poprzedniczki, która została przeniesiona do Trześcianki, gdzie do dziś pełni funkcję kaplicy cmentarnej. Obecna cerkiew zbudowana jest z czerwonej cegły i do dzisiejszego dnia nie została otynkowana, mimo, że w ostatnich latach przeprowadzono jej generalny remont. Wewnątrz cerkwi znajduje się unikatowy ceramiczny ikonostas (ceramika typu majolika) – jedyny taki w Polsce i jeden z dwóch w Europie!
Cerkiew można zwiedzać z przewodnikiem przez cały tydzień o godz.: 12:00, 14:00 i 16:00, w piątek zaś dodatkowo o godz. 18:00. Zwiedzanie trwa ok. 0,5 godz.
4. Bulwary nad Narewką
Bulwary nad Narewką to element nowego turystycznego oblicza Białowieży. Schodząc ulicą Parkową w kierunku Narewki należy skręcić w lewo przed mostkiem nad rzeczką w kierunku wieży widokowej. Oprócz wspomnianej wieży znajdują się tu również: stolik z wbudowaną planszą gry chińczyk, ogólnodostępna biblioteczka oraz ławki i betonowe (!) leżaki. Dla nas jednak atrakcją była wieża widokowa, niezbyt wysoka, ale wystarczająca, by wyjąć z plecaka lornetkę i spokojnie pokontemplować dolinę Narewki, pola i torfowiska.
5. Stacje: Białowieża Pałac i Białowieża Towarowa
Wróćmy na chwilę do historii – Białowieża Pałac i Białowieża Towarowa to nazwy stacji kolejowych, które powstały w latach odpowiednio – 1897 oraz 1903. Białowieża Pałac znajduje się w centrum Białowieży, nieopodal Parku Pałacowego. Została zbudowana z polecenia cara Aleksandra III, a kiedy wraz z rodziną przyjeżdżał on na polowania, stację starannie dekorowano. Gdy nieco później wybudowano stację Białowieża Towarowa, Białowieża Pałac stała się tylko stacją dla pociągów osobowych. Odwiedzając to miejsce, warto jednak wiedzieć, że po zniszczeniu drewnianych pawilonów z końca XIX wieku w czasie II wojny światowej, w ich miejscu powstał w latach 70. XX wieku budynek stacji w stylu późnego modernizmu, który z kolei na skutek porzucenia uległ zniszczeniu po 1994 roku. Dopiero w latach 2014-2015 wybudowano nowy drewniany pawilon nawiązujący formą do dworca kolejowego z końca XIX-wieku. W pobliżu zaś powstał edukacyjny Park Wiedzy i Zabawy ze ścieżką dydaktyczną oraz ogród angielski z Aleją Gwiazd Puszczy Białowieskiej czyli z… tropami zwierząt, korytarzami wygryzionymi przez korniki oraz naturalnej wielkości odlewami zwierząt takich jak ryjówka, wilk czy ryś. Co ciekawe, obecnie teren stacji pozbawiony jest torów. Na pewno jednak jest to ciekawe miejsce dla dzieci!
Białowieża Pałac: bilet wstępu 6 PLN.
Dworzec stacji Białowieża Towarowa w przeciwieństwie do Białowieży Pałac, przetrwał bez większych zmian do dzisiejszych czasów. Po tym, jak w 1986 r. został wpisany do rejestru zabytków, mimo zmiany właścicieli przez kolejne lata, został wyremontowany i przekształcony w Restaurację Carską. Teren stacji obejmuje również: zabytkową wieżę ciśnień, w której znajdują się tzw. apartamenty carskie – pokoje pod wynajem urządzone w stylu carskim oraz zabytkowe wagony z pokojami do wynajęcia i budynki gospodarcze. My odwiedziliśmy to miejsce wracając z wycieczki do Wysokiego Bagna. Ogromna ilość klientów w Restauracji Carskiej nas zaskoczyła, a dodam, że był to sierpniowy poniedziałek! Na szczęście naszym celem nie było zatrzymanie się tu na posiłek – po pierwsze nie czujemy się dobrze w takich wnętrzach, po drugie restauracja jest nastawiona na klienta z zasobnym portfelem.
6. Rezerwat Wysokie Bagno
Skoro już wspomniałam o rezerwacie przyrody Wysokie Bagno, to zanim przejdę do bardziej popularnych miejsc, jak Rezerwat Pokazowy Żubrów czy ścieżka Żebra Żubra, słów kilka o dostępnym dla każdego, bez konieczności wynajmowania przewodnika, szlaku przebiegającym przez teren Puszczy Białowieskiej. Szlak o oznaczeniu czerwonym startuje i kończy się w Białowieży, jest to zatem wygodna pętla. Pierwsza część trasy przebiega ulicami Białowieży, następnie szlak powoli wchodzi w las. Przy parkingu obok miejsca pamięci należy skręcić w prawo w leśną ścieżkę. My poszliśmy trochę za daleko prosto, ponieważ nie dostrzegliśmy oznaczenia szlaku. W naszej opinii w BPN szlaki są czasem mało wyraźnie i rzadko oznakowane.
Wędrówka do Wysokiego Bagna to przyjemny spacer wśród jesionów, olch i świerków. Ponieważ znajdujemy się jednocześnie na ścieżce edukacyjnej „Krajobrazy Puszczy” (której trasa rozpoczyna się przy siedzibie Nadleśnictwa Białowieża w Białowieży, a kończy przy Ośrodku Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”), co jakiś czas możemy zatrzymać się przy tablicach z informacjami i ciekawostkami o puszczy. Kiedy na rozwidleniu szlaków obok znaków czerwonych pojawiają się również żółte, to znak, że wchodzimy powoli na teren rezerwatu Wysokie Bagno. Tutaj ścieżka wiedzie najpierw przez rozległe torfowisko porośnięte naturalnym borem świerkowym, a następnie przez fragment zatorfionej doliny rzeki Narewki. Przez samą Narewkę przeprawiamy się drewnianą kładką i po kilku minutach docieramy do wiaty piknikowej. Stąd znów szlakiem czerwonym wracamy do Białowieży, zatrzymując się na chwilę na stacji Białowieża Towarowa.
7. Rezerwat Pokazowy Żubrów
Puszcza Białowieska to nie tylko las pierwotny jako drzewa i roślinność, to także zwierzęta! Trudno jest jednak spotkać żubry, jelenie (choć nam udało się zobaczyć w oddali jelenia na szlaku do Wysokiego Bagna!) czy sarny w ich naturalnym środowisku spacerując po leśnych ścieżkach. Zdecydowanie łatwiej jest je zobaczyć w warunkach półnaturalnych czyli w Rezerwacie Pokazowym Żubrów. Rezerwat znajduje się na zachód od Białowieży, jadąc w kierunku Hajnówki, należy skręcić w prawo i niebawem jeszcze raz w prawo, gdzie znajduje się duży bezpłatny parking. Aby wejść na teren rezerwatu należy przejść przez budynek, w którym znajdują się kasy biletowe.
Spacer po rezerwacie zajmuje ok. 1-2 godz., w zależności od tego, jak dużo zwierząt przebywa akurat w widocznych miejscach. No właśnie, ten powstały w 1937 r., a rozbudowany i ponownie udostępniony w 1988 r. rezerwat był na naszej liście podróżniczej od dawna. Czytaliśmy o tym, że ponieważ zwierzęta przebywają w dużych zagrodach z naturalną roślinnością, mogą nie być widoczne przez cały czas. Poza tym zwierzęta kopytne karmione są naturalnie na pastwiskach, dlatego zagrody używane są naprzemiennie i w związku z tym w części z nich po prostu nie ma zwierząt. Mimo tej wiedzy przeżyliśmy lekkie rozczarowanie. Udało nam się zobaczyć żubry, jelenie, żubronia (skrzyżowanie żubra z bydłem domowym), sarnę, konie i śpiące dziki. Poza tym przy każdej zagrodzie – a potrafią one być naprawdę ogromne – znajduje się tylko jedna tabliczka informująca o jej mieszkańcach. Kiedy trafiała nam się wycieczka z przewodnikiem, a zwierzęta nie były widoczne, nawet nie byliśmy w stanie przeczytać, kogo powinniśmy wypatrywać. Brak widocznych zwierząt złożyliśmy na karb upału i mocnego słońca, ale mimo wszystko uważamy, że Rezerwat Pokazowy Żubrów to atrakcja bardziej dla dzieci. I może na chłodniejszą porę roku?
Rezerwat Pokazowy Żubrów czynny jest codziennie w godz. 9:00-17:00, bilety wstępu – normalny 10 PLN, ulgowy 5 PLN.
8. Ścieżka Żebra Żubra
Po lewej stronie budynku przy Rezerwacie Pokazowym Żubrów rozpoczyna się ścieżka przyrodnicza Żebra Żubra. Musimy się przyznać, że zaintrygowała nas nazwa oraz to, że poprowadzona jest drewnianymi kładkami, dlatego kiedy zakończyliśmy zwiedzanie rezerwatu żubrów i okazało się, że mamy wystarczającą ilość czasu, postanowiliśmy ją przejść. Teraz już wiemy, że warto zaparkować auto na parkingu po drugiej stronie ścieżki (jest dwukierunkowa) i przejść do rezerwatu żubrów, a po jego zwiedzeniu wrócić ścieżką do samochodu.
Żebra Żubra to poprowadzona groblą, a następnie drewnianymi kładkami ścieżka, która wije się przez podmokły teren puszczy oraz dawne łąki w dolinie Narewki. Ta intrygująca nazwa pochodzi od początkowej formy ścieżki, kiedy to deski oraz pnie przypominające żebra ułożone były w dość szerokich odstępach. Przemieszczając się ścieżką można obserwować ogromne drzewa, głównie olchy, dęby i jesiony oraz mnóstwo gęstej niższej roślinności wraz porastającymi mchem powalonymi pniami drzew. Ścieżkę polecamy na spokojny spacer, można też bez problemu wybrać się z dzieckiem w wózku, kładki są bowiem wyremontowane, równe i bezpieczne.
W czasie naszego krótkiego 2-dniowego pobytu nie udało nam się wybrać do rezerwatu ścisłego, gdzie wycieczkę należy odbyć z przewodnikiem. Nie zdołaliśmy także zajrzeć do polecanego Muzeum Przyrodniczo-Leśnego Puszczy Białowieskiej, dlatego wiemy, że na pewno wrócimy w to miejsce. Być może już jesienią, kiedy puszczę i Park Pałacowy przystroją kolorowe liście drzew…
Białowieża to jednak miejsce mocno turystyczne, można tutaj w wielu miejscach wypożyczyć rowery (koszt w zal. od rodzaju roweru i czasu wypożyczenia – od 7 do 75 PLN), udać się na przejażdżkę drezynami ze stacji Białowieża Pałac do stacji Białowieża Towarowa, czy tzw. Białowieskim Expressem czyli ciuchcią ‘Echo”.
Białowieża – gdzie zjeść
Gospoda pod Żubrem – to zdecydowanie nasz faworyt (tuż przy wejściu do Parku Pałacowego, ul. Kolejowa 17). Próbowaliśmy tutaj kartaczy, pielmieni oraz pierogów z dziczyzną. Mają też rzemieślnicze piwo z browaru Waszczukowe i świetnego Marcinka czyli tradycyjne ciasto typowe dla regionu Puszczy Białowieskiej, składające się z wielu cienko rozwałkowanych placków przełożonych kwaśną i słodką śmietaną.
Zachęceni świetnymi opiniami, chcieliśmy spróbować kuchni w Babushka Bistro (naprzeciwko budynku Białowieża Pałac, ul. Kolejowa 1), co prawda nie jesteśmy zwolennikami używania plastikowych talerzy, ale może od ostatnich opinii coś się zmieniło… Jednak nie było nam dane! Bistro czynne jest tylko do godz. 18:00. Pierwszego dnia byliśmy później, a kolejnego dnia – w poniedziałek, przeczytaliśmy na tabliczce przy wejściu, że lokal w poniedziałki jest nieczynny. Kiedy jednak przechodziliśmy obok, już po posiłku, zobaczyliśmy kolejkę w otwartych drzwiach. Może innym razem będziemy mieć więcej szczęścia.
Pozostałe wpisy z naszych wycieczek i podróży po Polsce znajdziecie tu: Polska
Jeśli podobają się Wam nasze posty, zapraszamy do polubienia strony Aktywnych w podróży na Facebooku oraz do śledzenia naszego profilu na Instagramie. Będzie nam również miło, jeśli udostępnicie ten post swoim znajomym.
Jeśli spodobał Ci się post, możesz nas wesprzeć stawiając nam wirtualną kawę. Tym sposobem wspierasz naszą twórczość.
Dodatkowo, stawiając nam kawę, masz teraz możliwość odebrania za darmo 45 dni dostępu do bogatej biblioteki audiobooków BookBeat!
