Na Rzym mówi się Wieczne Miasto. Dlaczego? Bo jest wiecznie zatłoczone przez turystów. To żart włoskich przewodników, ale jakże prawdziwy! Stolica Włoch, centrum dawnego Imperium Rzymskiego, a niegdyś – również całej zachodniej cywilizacji, to miasto, w którym zabytki i dzieła sztuki spotkasz niemal na każdym kroku. Jest ich tak wiele, że miasta nie da się zwiedzić dokładnie ani przez weekend, ani nawet przez miesiąc, a co za tym idzie, trudno jest wybrać kilka czy kilkanaście miejsc, które bezwzględnie trzeba zobaczyć w Rzymie, spędzając tu tylko weekend. Od czegoś jednak trzeba zacząć! W poniższym poście zebraliśmy miejsca, które w naszej opinii, warto zobaczyć podczas krótkiego pobytu. Ułożyliśmy z nich plan zwiedzania na 3 dni czyli na przedłużony weekend. Zaparz sobie pyszną kawę, rozsiądź się wygodnie i przeczytaj o tym, co zobaczyć w Rzymie, czyli nasz subiektywny przewodnik. Post możesz potraktować jako inspirację albo gotowy plan zwiedzania Rzymu. Na końcu wpisu znajdziesz też informacje praktyczne dotyczące lotnisk, noclegów oraz komunikacji miejskiej.
Wróćmy jeszcze na chwilę do żartu o Wiecznym Mieście. Do Rzymu tłumy ściągają o każdej porze roku, ale kto raz tutaj dotarł i poczuł niesamowity klimat miasta, będzie chciał wracać. W Rzymie byliśmy kilka razy i choć podczas ostatniego pobytu mieliśmy wrażenie, że turystów jest więcej niż kiedykolwiek, idealnie wpisujemy się w stwierdzenie z poprzedniego zdania. Chcemy wrócić po raz kolejny, by znów odkrywać nowe miejsca, uliczki, zabytki, place, fontanny, parki, muzea i galerie, by znów w tłumie na ulicy wyszukiwać mieszkańców miasta i podpatrywać ich codzienność, by spojrzeć na oświetlone zachodzącym słońcem mury Koloseum czy na panoramę miasta z tarasu widokowego Zamku Świętego Anioła.
Rzym – co zobaczyć? Plan zwiedzania – co znajdziesz w poście?
Pisząc poniższy przewodnik, przyjęliśmy kilka założeń:
- Mieszkasz w historycznym centrum Rzymu lub w bliskiej odległości od stacji metra, dlatego zwiedzanie każdego dnia zaczynasz i kończysz przy konkretnej stacji.
- Każdy zwiedza inaczej i na poszczególne zabytki potrzebuje inną ilość czasu, dlatego nie podajemy konkretnego czasu na zwiedzanie danego miejsca. Być może skrócisz lub wydłużasz zwiedzanie Rzymu danego dnia. Poza tym, być może trzeba będzie modyfikować trasę zwiedzania w zależności od pory roku, a nawet pogody danego dnia.
- Przy każdej z płatnych atrakcji znajdziesz ceny biletów oraz link do strony, gdzie można kupić bilety online.
- Informacje praktyczne dotyczące lotnisk, transferu z lotniska, noclegów oraz komunikacji, miejskiej zawarliśmy w drugiej części postu.
To już wszystkie najważniejsze informacje dotyczące zawartości posta. Zapraszamy do lektury!
Rzym – co zobaczyć? Dzień pierwszy – poczuj klimat Wiecznego Miasta
Początek trasy: stacja metra Spagna (linia pomarańczowa A)
Koniec trasy: stacja metra Lepanto (linia pomarańczowa A)
Co zobaczysz w czasie zwiedzania?
- Plac Hiszpański i Schody Hiszpańskie
- Fontanna di Trevi
- Kompleks targowy, forum oraz kolumna Trajana
- Piazza Venezia, Ołtarz Ojczyzny i statua Wiktora Emanuela II
- Piazza del Campidoglio i Muzea Kapitolińskie
- Wilczyca kapitolińska i punkt widokowy na Forum Romanum
- Panteon – wyjątkowa „świątynia wszystkich bogów”
- Campo de’ Fiori
- Piazza Navona
- Kościół Sant’Agnese in Agone
- Most św. Anioła
- Zamek św. Anioła
1. Plac Hiszpański i Schody Hiszpańskie
Wychodząc z metra kieruj się na Plac Hiszpański (Piazza di Spagna), po przejściu wąską uliczką Vicolo del Bottino znajdziesz się od razu na placu. Skręć w lewo, a po przejściu kilku kroków zobaczysz słynne Schody Hiszpańskie oraz, u ich stóp, Fontana della Barcaccia.
Zatłoczony w dzień i przez większą część nocy, Piazza di Spagna, to bez wątpienia najsłynniejszy rzymski plac. Jego nazwa pochodzi od Palazzo di Spagna, zbudowanego w XVII w. jako rezydencja ambasadora Hiszpanii przy Stolicy Apostolskiej. Ten, przypominający kształtem klepsydrę (lub muszkę noszoną do fraka) plac, od dawna jest miejscem przyciągającym cudzoziemców – w XVIII i XIX w. było tu mnóstwo hoteli. Wtedy też, stał się on miejscem spotkań artystów.
Schody Hiszpańskie składają się ze 138 stopni, co czyni je jednymi z najwyższych, ale też najszerszych schodów w Europie! Wybudowano je w latach 20. XVIII w., aby połączyć plac z francuskim kościołem Trinità dei Monti. Francuzi chcieli na ich szczycie ustawić posąg Ludwika XIV., jednak sprzeciwił się temu papież. Wiele lat musiało upłynąć, zanim włoski architekt Francesco de Santcis wykonał pełen rozmachu rokokowy projekt, który usatysfakcjonował obie strony. Dziś Schody Hiszpańskie tętnią życiem. Organizuje się tu wydarzenia kulturalne, np. pokazy mody czy festiwal kwiatów, a zimą to tutaj można podziwiać szopkę.
Fontana della Barcaccia (łódka) to dzieło Pietra Berniniego, mniej znanego ojca wielkiego architekta. Ze względu na niskie ciśnienie wody w tym miejscu, fontanna zagłębiona jest w płytach placu, woda wlewa się do niej od strony dziobu i rufy, dzięki czemu można odnieść wrażenie, że barka tonie. Fontanna nawiązuje do powodzi, która miała miejsce w Boże Narodzenie 1598 r. Wezbrane wody Tybru wyrzuciły w tym miejscu łódkę. Co ciekawe, woda do fontanny doprowadzana jest tym samym starożytnym akweduktem, który zasila fontannę di Trevi.
2. Fontanna di Trevi
Ok. 700 m dzieli Plac Hiszpański od Piazza di Trevi, na którym znajduje się najpiękniejsza, największa i najsłynniejsza z rzymskich fontann – fontanna di Trevi. Tutaj zawsze spotkasz tłum turystów, często trudno jest zrobić nawet zdjęcie!
Znajdująca się na tylnej ścianie Palazzo Poli, fontanna di Trevi została wybudowana w latach 1732-1762, co w kontekście innych zabytków Rzymu oznacza stosunkowo młody wiek. Jednak ma ona pewien związek ze starożytnością, otóż jest zasilana wodą z akweduktu Aqua Virgo, który powstał w 19 r. p.n.e.
Centralną postacią fontanny jest Neptun, stojący pomiędzy dwoma trytonami, z których jeden usiłuje okiełznać konia morskiego, drugi zaś powozi zaprzęgiem spokojnych stworzeń. Rzeźby te mają oddawać nastroje morza. W prawej górnej części fontanny widnieje płaskorzeźba, która jest nawiązaniem do wspomnianego akweduktu. Przedstawia ona młodą dziewczynę wskazującą źródło, na miejscu którego na rozkaz Agryppy (uwiecznionego z kolei po lewej stronie fontanny) powstał Aqua Virgo.
3. Kompleks targowy, forum oraz kolumna Trajana
Po pokonaniu kolejnych 700 m, Via della Pilotta, a następnie Via Quattro Novembre, możesz zejść w dół schodami w kierunku Placu Weneckiego, możesz też najpierw zajrzeć do kompleksu targowego Trajana (Mercati di Traiano Museo dei Fori Imperiali). Co ciekawe, wybudowany na początku II w. na polecenie cesarza Trajana, zespół hal targowych to pierwowzór obecnych centrów handlowych. W jednym obiekcie znajdowało się ok. 150 sklepów, w których handlowano zarówno jedwabiem, przyprawami ze Wschodu, jak i owocami czy świeżymi rybami.
Porada praktyczna
Kompleks targowy Trajana – bilety wstępu
Bilet wstępu, w cenie 12,50 EUR, można kupić przez Internet na oficjalnej stronie Sistema Musei di Roma Capitale oraz w kasie w dniu zwiedzania.
Z targów wystarczy zejść schodami w dół, by znaleźć się przy Forum Trajana. Budowę forum rozpoczęto w 107 r. n.e., aby upamiętnić dwie kampanie zakończone podbojem Dacji czyli dzisiejszej Rumunii. Był to ambitny projekt zrealizowany na ogromnej przestrzeni otoczonej kolumnami. Głównymi punktami forum były: ogromna bazylika, konny posąg cesarza Trajana oraz dwie biblioteki, a pomiędzy nimi kolumna Trajana. Dziś to ona góruje nad ruinami forum. Wysoki na 30 m trzon kolumny, niejako opleciony jest spiralnie układającymi się płaskorzeźbami, przedstawiającymi wspomniane kampanie dackie.
4. Piazza Venezia, Ołtarz Ojczyzny i statua Wiktora Emanuela II
Zza kolumny Trajana i kilku sosen piniowych wyłania się ogromna budowla – Ołtarz Ojczyzny czyli monumentalny Pomnik Wiktora Emanuela II, pierwszego króla zjednoczonych Włoch. Budowę pomnika rozpoczęto w 1885 r. Po 26 latach, w 1911 r. dokonano odsłonięcia nieukończonej jeszcze budowli, a 10 lat później w jego centralnej części powstał Grób Nieznanego Żołnierza. We wnętrzach Ołtarza Ojczyzny znajduje się Centralne Muzeum Zjednoczenia Włoch.
Sam pomnik ma 81 m wysokości i 135 m szerokości. Jest rzeczywiście ogromny i nieco przytłaczający, zwłaszcza w kontekście otaczających go pozostałości starożytności. Jednym imponuje rozmachem, inni krytykują jego wielkość i styl, jednak jest on już od ponad wieku wpisany w krajobraz Wzgórza Kapitolińskiego.
Porada praktyczna
Warto wejść chociaż na dolne tarasy widokowe pomnika, ponieważ rozpościera się z nich piękny widok na miasto. Tutaj wejście jest darmowe. Można także wjechać przeszkloną windą na najwyższy taras – bilety w cenie 10 EUR – dorośli, dzieci do 10 roku życia za darmo, dzieci i młodzież do 18 roku życia płacą pół ceny. Nie jest wymagana wcześniejsza rezerwacja. Taras widokowy czynny jest od poniedziałku do niedzieli w godz. 9:30-19:30. Ostatnie wejście możliwe jest na 45 minut przed zamknięciem.
5. Piazza del Campidoglio i Muzea Kapitolińskie
Obchodząc po prawej stronie Ołtarz Ojczyzny, dotrzesz do szerokich schodów Cordonata Capitolina (Schody Kapitolińskie), nad którymi górują ogromne posągi Kastora i Polluksa. Schody te prowadzą do Piazza del Campidoglio z piękną mozaikową nawierzchnią będącą dziełem samego Michała Anioła.
Przy Piazza del Campidoglio znajdują się (patrząc od lewej strony):
- Palazzo Nuovo, który od 1734 r. jest publicznym muzeum. Co ciekawe, tutejsze zbiory rzeźby antycznej znajdują się tu od 1471 r., gdy papież Sykstus IV podarował kilka antycznych rzeźb z brązu miastu.
- Palazzo Senatorio – wzniesiona na gruzach starożytnego Tabularium renesansowa siedziba władz miejskich.
- Palazzo dei Conservatori, który w okresie późnego średniowiecza był siedzibą władz miejskich. W salach pokrytych freskami wciąż urządzane są oficjalne uroczystości, na parterze zaś mieszczą się archiwa miejskie. Jednak większą część pałacu zajmuje ekspozycja rzeźb, m.in. fragmenty kolosalnego posągu Konstantyna, a w galerii malarstwa można zobaczyć m.in. dzieła Tycjana, Veronesego czy Caravaggia.
Fasady wszystkich trzech pałaców, podobnie, jak mozaikowa nawierzchnia na placu, są dziełami Michała Anioła.
Porada praktyczna
Bilety wstępu do Muzeów Kapitolińskich: normalny 17 EUR, ulgowy dla dzieci i młodzieży od 6 do 25 lat – 15 EUR, dzieci do 6 lat wchodzą za darmo. Bilety można kupić przez internet na oficjalnej Sistema Musei di Roma Capitale. Rezerwacja online – dodatkowo 1 EUR. Muzea są czynne w godz. 9:30-19:30.
6. Wilczyca kapitolińska i widok na Forum Romanum
Słynna Wilczyca Kapitolińska karmiąca Romusa i Remulusa to rzeźba z brązu, której oryginał można podziwiać we wspomnianym Palazzo dei Conservatori. Najprawdopodobniej pochodzi ona z czasów średniowiecza, a nie, jak dotąd przypuszczano, z antyku. Tak, czy inaczej na pewno warto zobaczyć jej oryginał. Jeśli jednak nie chcesz zwiedzać Muzeów Kapitolińskich, zatrzymaj się choć na chwilę przy jej kopii, którą umieszczono na kolumnie po lewej stronie budynku Palazzo Senatorio.
Przechodząc dalej wzdłuż bocznej ściany budynku dotrzesz do punktu widokowego, z którego możesz podziwiać Forum Romanum.
7. Panteon – wyjątkowa „świątynia wszystkich bogów”
Schodząc z Kapitolu znanymi Ci już Schodami Kapitolińskimi, kieruj się na wprost – na Via d’Aracoeli. Następnie, przecinając Via del Plebiscito skieruj się na Via del Gesù, następnie skręć w lewo w Via Santa Caterina de Siena i w prawo w Via della Minerva. Niebawem po lewej stronie zobaczysz rzymski Panteon. Całość spaceru nie powinna Ci zająć więcej niż 20 min.
Panteon czyli rzymska „świątynia wszystkich bogów” jest najbardziej niezwykłą i jednocześnie najlepiej zachowaną ze starożytnych budowli Rzymu. Co ciekawe pierwsza świątynia zbudowana w tym miejscu, była prostokątną budowlą. Obecną zbudował, a być może również zaprojektował cesarz Hadrian w latach 118-125. W VII w. chrześcijanie skarżyli się na nękające ich w tym miejscu złe moce, dlatego przekształcono Panteon w kościół. W dużej mierze dzięki temu właśnie, budowla przetrwała w świetnym stanie – grzechem bowiem byłoby zabranie z niej choćby jednego kamienia.
Fasadę świątyni tworzy monumentalny portyk z ogromnym frontonem, przysłaniający ceglaną rotundę przykrytą kopułą. Rotunda z półkolistą kopułą ma średnicę równą swej wysokości, przez co całość odznacza się wyjątkową harmonią. Otwór w jej szczycie jest jedynym źródłem światła w świątyni. Wnętrze Panteonu wypełniają grobowce, od skromnego epitafium Rafaela, po marmurowe sarkofagi spoczywających tu królów włoskich.
Porada praktyczna
Wstęp do Panteonu jest bezpłatny. Można go zwiedzać codziennie w godz. 8:30-19:30, a w niedzielę w godz. 9:00-18:00.
8. Campo de’ Fiori
Z Piazza della Rotonda, przy którym znajduje się Panteon możesz przejść kilkaset metrów na Campo de’ Fiori (wracając w kierunku Corso Vittorio Emanuele II po drugiej stronie Panteonu Via di Torre Argentina, a następnie skręcając w lewo w Via Dei Baullari) lub od razu skierować swe kroki na Piazza Navona (skręć w lewo w Via del Salvatore).
Campo de’Fiori to jeden z nielicznych placów w Rzymie, gdzie nie ma kościoła. Czy to może mieć związek z jego niezbyt dobrą sławą? Plac, o przewrotnej nazwie – w tłumaczeniu pole kwiatów – był jednym z najbardziej malowniczych, ale i niebezpiecznych miejsc w średniowiecznym Rzymie. Tutaj m.in. Caravaggio zabił w pojedynku swojego partnera gry, po czym wyjechał do Neapolu uciekając przed rzymską jurysdykcją. W XV w. wokół placu znajdowały się liczne gospody, w większości należące do kurtyzany Vannozzy Catanei, kochanki papieża Aleksandra VI. Poza tym na placu odbywały się egzekucje, o czym ma przypominać zakapturzona postać na pomniku – to filozof Giordano Bruno spalony na stosie w 1600 r.
Dziś Campo de’Fiori nadal tętni życiem. Codziennie, oprócz niedziel, znajdziesz tu stragany ze świeżymi owocami, warzywami, kwiatami, serami czy owocami morza. Niestety po zakończonym targu plac tonie w śmieciach…
9. Piazza Navona
Najpiękniejszy barokowy plac w Rzymie to centrum życia towarzyskiego. Piazza Navoa przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów licznymi kawiarniami i restauracjami. Swój kształt zawdzięcza stadionowi zbudowanemu tu w I w. n.e. Urządzano tu wyścigi rydwanów i walki zapaśnicze. Niewielkie pozostałości stadionu nadal są widoczne poniżej kościoła Saint’Agnese in Agone.
W centralnej części placu znajduje się okazała fontanna – Fontana dei Quattro Fiumi czyli Fontanna Czterech Rzek. Jest ona uznawana za najwspanialsze dzieło Berniniego. Artysta ozdobił ją alegorycznymi rzeźbami czterech największych wówczas rzek na świecie – Nilu, Gangesu, Dunaju i La Platy. Na Piazza Navona można podziwiać jeszcze dwie kolejne fontanny. W południowej jego części znajduje się Fontana del Moro czyli Fontanna Maura, która również jest dziełem Berniniego (chociaż znajdująca się tam obecnie rzeźba jest kopią) oraz po stronie północnej – Fontana del Nettuno (Fontanna Neptuna) projektu Giacomo della Porta.
10. Kościół Sant’Agnese in Agone
Będąc na Piazza Navona warto zajrzeć do wspomnianego kościoła Saint’Agnese in Agone poświęconego umęczonej w tym miejscu dziewczynie o imieniu Agnieszka, która nie chciała poślubić poganina. Kościół znajduje się w zwartej zabudowie pomiędzy dwoma pałacami Palazzo Pamphili (po lewej stronie) i Colleggio Innocenziano (po stronie prawej). Obecny budynek świątyni powstał w XVII w. w miejscu starego kościoła Sant’Agnese. Jego barokowa fasada przypomina fasadę Bazyliki św. Piotra.
Zwiedzanie kościoła Sant’Agnese in Agone jest bezpłatne.
11. Most św. Anioła
Aby skierować się do Zamku Świętego Anioła, wyjdź z Piazza Navona od strony południowej i skręć w prawo w Via del Governo Vecchio, która doprowadzi Cię niemal do samego Mostu św. Anioła. Wystarczy, że na Piazza dell’Orglogio skręcisz w prawo i zaraz w lewo w Via di Panico.
Most św. Anioła to jeden z najbardziej znanych mostów w Rzymie. Pierwotna konstrukcja przeprawy w tym miejscu pochodzi ze 134 r.! Choć od tamtego czasu most był wielokrotnie przebudowywany, częściowo zachował swój dawny charakter. Najbardziej charakterystycznym jego elementem są XVII-wieczne rzeźby projektu Berniniego przedstawiające 10 aniołów.
Po przejściu Mostem św. Anioła na drugą stronę Tybru, znajdziesz się przed Zamkiem Świętego Anioła.
12. Zamek św. Anioła
Ta potężna forteca swoją nazwę zawdzięcza papieżowi Grzegorzowi Wielkiemu, któremu ukazał się anioł, gdy ten prowadził procesję przez most w intencji uwolnienia miasta od zarazy. Budowla została wzniesiona w 139 r. jako mauzoleum cesarza Hadriana, później jednak pełniła różne funkcje, m.in. była cytadelą i więzieniem, a w czasach politycznych niepokojów, schronieniem dla papieży. Co ciekawe, w XIII w. zamek został połączony korytarzem z Watykanem. Sekretne przejście o nazwie Passetto di Borgo i długości 1200 m istnieje do dziś.
Od 1933 r. w Zamku Świętego Anioła znajduje się muzeum obejmujące wilgotne cele i renesansowe apartamenty papieży. Warto je zwiedzić, by na koniec spojrzeć na Rzym i Watykan ze znajdującego się na górze tarasu widokowego.
Porada praktyczna
Zamek Świętego Anioła można zwiedzać w godz. 9:00-19:30 (ostatnie wejście o 18:30). Bilet wstępu: dorośli – 12 EUR, dzieci i młodzież do 18 lat wchodzą za darmo. Bilety dostępne są w kasie, nie jest wymagana wcześniejsza rezerwacja.
To koniec pierwszego dnia zwiedzania Rzymu. Od Zamku Świętego Anioła skieruj swe kroki w przeciwną stronę Tybru i Via Cicerone lub Via Tacito, udaj się do stacji metra Lepanto.
Jeśli uznasz, że te 12 miejsc to zbyt dużo na jeden dzień zwiedzania, możesz pominąć Piazza del Campidoglio i Muzea Kapitolińskie oraz punkt widokowy na Forum Romanum i udać się tam kolejnego dnia, przy okazji zwiedzania Koloseum, Forum Romanum i Palatynu (choć to też będzie intensywny dzień!). Możesz też całkowicie zrezygnować z Campo de’ Fiori, co skróci trasę spaceru.
Rzym – co zobaczyć? Dzień drugi – przenieś się do starożytności
Początek i koniec trasy: stacja metra Colosseo (linia niebieska B)
Co zobaczysz w drugim dniu zwiedzania Rzymu?
1. Koloseum czyli amfiteatr Flawiuszów
Największy amfiteatr Rzymu i późniejszy symbol wiecznego miasta ukończono w 79 r., po 7 latach budowy. Jego nazwa pochodzi od kolosalnego pomnika Nerona, który stał dawniej nieopodal tego miejsca. Amfiteatr wybudowano na polecenie dwóch cesarzy z dynastii Flawiuszów – Wespazjana i Tytusa. Kolejni cesarze oraz bogaci Rzymianie urządzali tu walki gladiatorów oraz dzikich zwierząt. Niestety były to masowe rzezie, np. w 80 r., w czasie inauguracyjnych igrzysk trwających 100 dni, zabito ok. 5 tys. dzikich zwierząt.
Koloseum mogło pomieścić 50 tys. widzów, obwód budowli to 524 m, a wysokość niemal 50 m! Koloseum to największy amfiteatr wzniesiony przez Rzymian, wzorowano na nim inne tego typu budowle. Ostatnie igrzyska odbyły się tu w 528 r. W późniejszych latach amfiteatr Flawiuszów sukcesywnie rozbierano, by kamień wykorzystać jako budulec. Rozebrano w ten sposób aż 2/3 Koloseum.
Porada praktyczna
Bilety do Koloseum, Forum Romanum i na Palatyn
Do Koloseum, Forum Romanum i na Palatyn obowiązuje jeden wspólny bilet, który najlepiej kupić wcześniej przez Internet (znając termin wyjazdu, warto kupić od razu, ponieważ są limity wejść). Bilet kupuje się na konkretny dzień i godzinę (można się spóźnić maksymalnie 15 min.).
Bilet kup na oficjalnej stronie Coopculture (nie u pośredników). Z tym samym biletem możesz wejść do Forum Romanum i Palatynu w ciągu 24 godzin.
Normalny bilet kosztuje 18 EUR. Dla młodzieży – obywateli Unii Europejskiej w wieku od 18 do 25 lat – 4 EUR. Dzieci i młodzież poniżej 18 roku życia, a także osoby niepełnosprawne z opiekunem wchodzą za darmo, muszą jednak zarezerwować bezpłatny bilet.
2. Łuk Konstantyna Wielkiego
Tuż obok Koloseum, w 315 r. wzniesiono łuk triumfalny. Jest to jedna z ostatnich pamiątek cesarskiego Rzymu, kilka lat później bowiem, Konstantyn przeniósł stolicę do Bizancjum. Łuk wzniesiono dla uczczenia zwycięstwa Konstantyna nad Maksencjuszem w 312 r. w bitwie przy moście Mulwijskim.
Łuk Konstantyna Wielkiego jest doskonale zachowany, ponieważ w czasach średniowiecznych został włączony do miejskich murów obronnych. Jest to największy rzymski łuk – mierzy 21 m wysokości i 26 m szerokości, ale naprawdę imponujące są jego zdobienia.
3. Forum Romanum
Forum Romanum czyli serce starożytnego Rzymu znajduje się zaraz obok Koloseum. W początkach republiki forum było chaotycznie zabudowaną przestrzenią, gdzie stały kramy z żywnością obok świątyni i budynku senatu. W II w. p.n.e. postanowiono, że centrum Rzymu winno mieć wygląd bardziej dostojny i miejsce kramów zajęły budynki z kantorami kupców i sądami. Forum stało się reprezentacyjnym placem miasta, centrum politycznym, religijnym i towarzyskim, gdzie odbywały się najważniejsze uroczystości publiczne.
Porada praktyczna
Forum Romanum i Palatyn są ze sobą połączone. Zwiedza się je na tym samym bilecie. Jeśli jednak z jakiegoś powodu (choćby przypadkowo) wyjdziesz z Forum Romanum, to na tym samym bilecie nie możesz już wrócić na Palatyn. Te dwa obszary trzeba zwiedzić jednocześnie.
4. Palatyn
Palatyn – jedno z siedmiu wzgórz Rzymu, niegdyś siedziba cesarzy i arystokracji. Przekaz mitologiczny mówiący o tym, że to właśnie na nim Romulus założył Wieczne Miasto znajduje pokrycie w badaniach archeologicznych. To tutaj odkryto ślady rzymskiej osady, a we wnętrzu wzgórza grotę, gdzie wilczyca miała karmić braci mlekiem.
Na Palatynie znajdowały się m.in. świątynia Wiktorii, Dom Liwii, pałac Septimusa Sewera i pałac Domicjana, a także wille należące do Cycerona, Krassusa, czy Marka Antoniusza. Z mieszczącego się na Palatynie tarasu widokowego można podziwiać Forum Romanum, Ołtarz Ojczyzny oraz historyczne centrum Wiecznego Miasta.
Porada praktyczna
Jeśli pierwszego dnia zrezygnowałeś ze zwiedzania Kapitolu, masz jeszcze trochę czasu i nie czujesz zmęczenia, możesz na koniec dnia udać się właśnie na Piazza del Campidoglio i odwiedzić Muzea Kapitolińskie lub tylko przespacerować się na wzgórze.
Jeśli zaś chcesz nieco odpocząć, udaj się do Parco del Colle Oppio, gdzie możesz odpocząć na ławce w cieniu sosen piniowych. Park znajduje się po północno-wschodniej stronie Koloseum.
Rzym – co zobaczyć? Dzień trzeci – Watykan
Początek i koniec trasy: stacja metra Ottaviano (linia pomarańczowa A)
Co zobaczysz trzeciego dnia w Rzymie?
- Muzea Watykańskie
- Ogrody Watykańskie
- Bazylika św. Piotra
- Kopuła Bazyliki św. Piotra i panorama Rzymu
1. Muzea Watykańskie
Dzień zwiedzania Watykanu, proponujemy rozpocząć od Muzeów Watykańskich. Są one czynne od godz. 9:00. Wysiadając na stacji metra Ottaviano, skieruj swe kroki na Vilale Giulio Caesaro i skręć w drugą przecznicę w lewo, a następnie na światłach w prawo. W ten sposób znajdziesz się na Viale Vaticano. Bardzo możliwe, że wzdłuż murów Watykanu zobaczysz kolejkę dochodzącą nawet do wspomnianego skrzyżowania – to kolejka do kas Muzeów Watykańskich.
Porada praktyczna
Bilety do Muzeów Watykańskich i godziny otwarcia
Biorąc pod uwagę powyższe, bilety oczywiście najlepiej kupić przez Internet. Najlepiej na oficjalnej stronie internetowej Muzeów Watykańskich.
Bilety kupuje się na konkretny dzień i godzinę wejścia. Ceny biletów: bilet normalny -17 EUR + 4 EUR opłaty rezerwacyjnej. Bilet ulgowy – 8 EUR + 4 euro opłaty rezerwacyjnej. Bilet ulgowy przysługuje dzieciom i młodzieży od 6 do 18 roku życia oraz studentom do 25 roku życia (za okazaniem legitymacji).
Godziny otwarcia: Muzea Watykańskie czynne są od poniedziałku do soboty w godz. 9:00-18:00 (ostatnie wejście o 16:00). Od 14.04.2023 do 28.10.2023 w piątki i soboty godziny otwarcia są wydłużone do 22:30 (ostatnie wejście o 20:30). W niedzielę i święta muzea są zamknięte, z wyjątkiem ostatniej niedzieli miesiąca. Wówczas wstęp jest bezpłatny w godz. 9:00-14:00 (ostatnie wejście o 12:30). W darmową niedzielę trzeba liczyć się z bardzo długimi kolejkami.
Muzea Watykańskie to z pewnością jedne z najwspanialszych muzeów na świecie. Mieszczą się w renesansowych pałacach papieży – Sykstusa IV, Innocentego VIII i Juliusza II. Bezcenne skarby zgromadzone tu w ciągu stuleci zostały udostępnione zwiedzającym w XVIII w. Muzea Watykańskie łączą zbiory kilku ogromnych galerii sztuki, których nie da się zwiedzić w jeden dzień. Są to m.in. Stanze Rafaela, Muzeum Etruskie, Muzeum Egipskie, Galeria Map, Galeria Kandelabrów, Pinakoteka i wreszcie Kaplica Sykstyńska.
Odwiedzając Muzea Watykańskie należy się przygotować na kilometry zwiedzania – Kaplicę Sykstyńską dzieli od wejścia 20-30 min. marszu. Tymczasem ilość eksponatów po drodze jest tak ogromna, że może wręcz przytłoczyć. Warto wybrać jakąś część muzeów lub zdecydować się na jedną z czterech oznaczonych kolorami tras, które różnią się długością i czasem zwiedzania – od 90 min. do 5 godzin.
Porada praktyczna
Fotografowanie i filmowanie w Muzeach Watykańskich
W większości sal Muzeów Watykańskich można fotografować i filmować bez używania lamp błyskowych i sztucznego oświetlenia. Używanie statywu oraz robienie zdjęć dla celów komercyjnych wymaga uzyskania pozwolenia od dyrekcji muzeów (zwykle za opłatą).
Wyjątek stanowi Kaplica Sykstyńska, gdzie fotografowanie i filmowanie jest całkowicie zabronione. Złamanie zakazu może wiązać się nawet z zarekwirowaniem materiałów przez personel muzeów.
2. Ogrody Watykańskie
Kupując odpowiedni bilet do Muzeów Watykańskich, można również zwiedzić Ogrody Watykańskie. Są one dostępne tylko w ramach zwiedzania z przewodnikiem, nie można do nich wejść indywidualnie, nie można też kupić biletu tylko do ogrodów – jest to bilet zawierający wstęp do muzeów, Kaplicy Sykstyńskiej i ogrodów. Koszt biletu normalnego – 40 EUR, ulgowego – 31 EUR.
Ogrody Watykańskie to teren ponad 20 ha, z czego niewielka część jest zalesiona, a pozostały obszar ma charakter parku. Wypełniają je różne gatunki drzew, krzewów, ziół i kwiatów, a alejki parkowe ozdabiają fontanny, kapliczki oraz rzeźby. Obecny kształt ogrodów to wynik wielu lat twórczych przekształceń podyktowanych zmieniającymi się trendami w ogrodnictwie, a także zmianami w organizacji przestrzennej Watykanu. Początki Ogrodów Watykańskich sięgają XIII wieku.
3. Bazylika Św. Piotra
Po zwiedzeniu Muzeów Watykańskich, skieruj swe kroki na Plac św. Piotra. To kolejne miejsce, gdzie zobaczysz długą kolejkę. Musisz w niej stanąć, chcąc wejść do Bazyliki św. Piotra. Na szczęście zwykle przesuwa się ona dość szybko. Przed wejściem do bazyliki, każdy musi przejść kontrolę bezpieczeństwa, przypominającą tę na lotniskach (nie możesz mieć ze sobą lub w plecaku scyzoryka, noża i innych ostrych przedmiotów). Wstęp do Bazyliki św. Piotra jest bezpłatny. Warto pamiętać o stosownym ubiorze – długie spodnie lub spódnica za kolana, zakryte ramiona i plecy (obsługa zwraca uwagę nawet jeśli bluzka czy szal zsunie się z ramion).
Bazylika zachwyca swoim ogromem. Jest drugim pod względem wielkości kościołem na świecie – liczy 23 000 metrów kwadratowych i może pomieścić 60 tys. wiernych. Jej wielkość można pojąć przyglądając się posągom małych aniołków wewnątrz, których wysokość to co najmniej 2 m! Zresztą przy środkowych drzwiach bazyliki można przeczytać, jakie ma ona wymiary – całkowita długość to 211 m, wysokość sklepienia – 44 m, a wysokość kopuły – prawie 120 m. Co ciekawe, wewnątrz świątyni znajduje się niemal 400 posągów i 50 ołtarzy. Ale nie te liczby są tutaj najważniejsze. W bazylice bowiem przechowywane są setki cennych dzieł sztuki, a wśród nich znajdują się pochodzące z pierwotnej świątyni zbudowanej w IV w. przez Konstantyna oraz inne powstałe w okresie renesansu i baroku.
Umieszczony pod kopułą Michała Anioła baldachim wsparty na charakterystycznych spiralnych kolumnach jest dziełem Berniniego, podobnie, jak znajdujący się w apsydzie nad ołtarzem tron św. Piotra. Tron zawiera fragmenty uważane za szczątki krzesła, z którego św. Piotr wygłosił swoje pierwsze kazanie.
Obecną bazylikę wzniesiono w latach 1506–1626. Uważa się, że świątynia stoi w miejscu pochowania św. Piotra. Jego grób znajduje się pod głównym ołtarzem. W podziemiach bazyliki umiejscowiono także groby innych papieży.
Jedną z najważniejszych kaplic bazyliki jest znajdująca się na początku bocznej nawy z prawej strony ołtarza kaplica, w której przechowywany jest oryginał Piety Michała Anioła. Artysta ukończył dzieło w 1499 r., gdy miał 24 lata. Od czasu uszkodzenia przez szaleńca w 1972 r., arcydzieło znajduje się za kuloodporną szybą. W tym samym ciągu kaplic zatrzymać się można przed grobem papieża Jana Pawła II, pochowanego w kaplicy św. Sebastiana (drugiej w kolejności w stronę głównego ołtarza). Nagrobek przeniesiono tu z Grot Watykańskich po beatyfikacji.
Bazylice św. Piotra można by poświęcić osobny wpis, tutaj piszemy o niej krótko z racji celu tego posta, jakim jest pokazanie konkretnych miejsc, które warto odwiedzić w ciągu przedłużonego weekendu.
Na koniec jeszcze jedna uwaga – bazylikę na pewno warto zwiedzać spokojnie, ale nie zawsze można przyjąć tempo, jakie się chce, nie zawsze można zatrzymać się w danym miejscu na tak długo, by spokojnie przyjrzeć się czy przeczytać – obsługa zwraca uwagę i każe iść dalej.
4. Kopuła Bazyliki św. Piotra i panorama Rzymu
Po zwiedzeniu Bazyliki św. Piotra, warto wejść lub wjechać na jej kopułę. Jest to świetny punkt widokowy z panoramą Rzymu i Watykanu.
Porada praktyczna
Wejście na kopułę znajduje się po prawej stronie, patrząc na bazylikę od frontu i opatrzone jest tabliczką z napisem CUPOLA. Bilety kupuje się w kasie przed wejściem, kiedy byliśmy ostatnio można było płacić tylko gotówką. Odstać w kolejce też trzeba, ale na górze czeka nagroda – wspomniany wspaniały widok na Wieczne Miasto.
Bilety: w cenie 8 EUR – wejście pieszo, do pokonania jest ok. 550 schodów.
W cenie 10 EUR – wjazd windą na dach bazyliki, a stamtąd jest do pokonania jeszcze 320 schodów. Są one wąskie i biegną spiralnie (myślę, że mogą być problematyczne dla tych, którzy mają klaustrofobię, ale dobra kondycja również się przyda).
Rzym – porady praktyczne
Jak dostać się do Rzymu
Z Polski najczęściej podróżujemy do Rzymu drogą lotniczą. Jeśli samochodem, to przeważnie włączając wizytę w stolicy Italii w dłuższy pobyt w tym kraju. Turaj skupimy się na informacjach dotyczących lotnisk i tego, jak się z nich najlepiej dostać do centrum Rzymu.
Rzym samolotem
Lecąc do Rzymu samolotem, możesz wylądować na jednym z dwóch lotnisk: Fiumicino lub Ciampino. Fiumicino – Aeroporto Internazionale Leonardo da Vinci to główne, duże lotnisko międzynarodowe położone na południowy zachód od Rzymu. Ciampino – Aeroporto di Roma Ciampino G.B. Pastine – mniejsze, ale również międzynarodowe, znajduje się po południowo wschodniej stronie miasta. Tanie linie latają z Polski na obydwa lotniska, w zależności do tego, z którego miasta startują (np. z Krakowa Wizz Air lata i na Fumicino i na Ciampino).
Jak dojechać z lotniska Rzym Fiumicino do centrum miasta?
Oto kilka opcji dojazdu z lotniska Rzym Fiumicino do centrum miasta:
- Możesz kupić bilet w cenie 6,00 EUR i wsiąść do autobusu Terravision, którym dojedziesz do dworca Termini (główny dworzec kolejowy Rzymu). Przystanek znajduje się przy wyjściu z terminala nr 3. Czas przejazdu do centrum Rzymu – ok. 1 godz. Autobusy odjeżdżają średnio co 20 minut.
- Możesz również kupić bilet za 7,00 EUR i wsiąść w autobus Sit Bus Shuttle. Odjeżdża on ze stanowiska nr 12, które znajduje się przy wyjściu z terminala nr 3. Sit Bus Shuttle odjeżdża średnio co 35 minut. Przy dworcu Termini autobus ma przystanek przy Via Marsala 5 (na przeciwko Hotelu Royal Santina). Zaletą tego połączenia może być dodatkowy przystanek w okolicy Watykanu (Via Crescenzio).
- Kupując bilet e cenie 8,00 EUR możesz wsiąść w pociąg regionalny Trenitalia ze stacji Fiumicino Aeroporto do Roma Trastevere. Jest to dobry wybór, jeśli potrzebujesz dostać się bezpośrednio na Zatybrze.
- I najdroższa, ale i najszybsza opcja – kupując bilet za 14,00 EUR i wsiadając w pociąg Leonardo Express w 32 minuty znajdziesz się na dworcu Roma Termini. Pociągi odjeżdżają często – co 15-25 minut.
Jak dojechać z lotniska Rzym Ciampino do centrum miasta?
Oto kilka sposobów na dojazd z lotniska Rzym Ciampino do centrum miasta:
- Kupując bilet za 1,50 EUR i wsiadając do autobusu komunikacji miejskiej ATAC linii 520, którym dojedziesz w ok. 20 minut do stacji metra linii A – Cinecittà. Następnie na tym samym bilecie możesz wsiąść do metra. Metro linii A dojeżdża m.in. na Termini (główny dworzec kolejowy), Plac Hiszpański (Spagna) czy w okolice Watykanu (Ottaviano).
- Kupując bilet za 1,50 EUR i wsiadając do autobusu ATAC linii 720, który dowiezie Cię do stacji metra Laurentina (linia B). To dobry wybór, jeśli masz zaplanowany nocleg blisko stacji metra linii B.
- Kupując bilet za 1,20 EUR i wsiadając do autobusu Atral, którym dojedziesz do stacji metra linii A – Anagnina. Musisz jednak wziąć pod uwagę, że autobusy Atral kursują rzadziej niż autobusy miejskie, a poza tym chcąc przemieścić się dalej musisz kupić kolejny bilet za 1,50 EUR.
- Kupując bilet za 6,00 EUR i wsiadając do autobusu Terravision (stanowisko nr 1), który dowiezie Cię bezpośrednio na dworzec Termini czyli do centrum Rzymu.
Rzym – gdzie nocować
Baza noclegowa w Rzymie jest mocno rozbudowana, ale oczywiście najlepsze ceny w stosunku do szeroko rozumianej jakości otrzymasz rezerwując nocleg z wyprzedzeniem. Wiadomo, nie zawsze się da dużo wcześniej, warto więc wtedy rozpatrywać noclegi dalej od centrum, ale blisko stacji metra. Podczas naszego ostatniego pobytu w Rzymie nocowaliśmy właśnie dalej od centrum, ale dwa kroki od stacji metra. Chcieliśmy polecić tutaj ten apartament, jednak nie jest on już wynajmowany.
Jeśli zależy Ci na noclegu w centrum Rzymu, by doświadczyć klimatu historycznego centrum miasta i nie dojeżdżać w ogóle lub zbyt długo do zabytków i atrakcji, rozważ poniższe propozycje:
Hotel Grifo – świetna lokalizacja, blisko Koloseum i Forum Romanum oraz 100 m od stacji metra.
Pensjonat Home in Rome Trevi – lokalizacja równie świetna – tuż obok Fontanny di Trevi i w pobliżu Schodów Hiszpańskich.
Hotel Relais Dei Papi – ten hotel znajduje się blisko Watykanu (kilka minut spacerem), a jego drugą istotną zaletą jest taras na dachu z widokiem na Rzym i Watykan.
Powyższe linki są linkami afiliacyjnymi. Będzie nam miło, jeśli rezerwując nocleg, skorzystasz z jednego z nich – Ty zapłacisz tyle samo, a Booking.com podzieli się z nami swoją prowizją. Przeznaczymy ją na utrzymanie bloga (m.in. domena, serwer) oraz tworzenie nowych bezpłatnych treści. Z góry dziękujemy za pomoc w rozwoju bloga!
Komunikacja miejska w Rzymie
Komunikacja miejska w Rzymie to trzy główne linie metra i ponad 300 linii autobusowych. Rzymskie metro nie jest bardzo rozbudowane, ale dla turystów wystarczające, dociera bowiem do niemal wszystkich istotnych zabytków. Autobusy natomiast, mimo bus pasów, często stoją w korkach.
Poszczególne linie metra w Rzymie oznaczone są literami kolorem:
- A – linia pomarańczowa
- B – linia niebieska
- B1 – linia niebieska, będąca dodatkowym rozwidleniem linii B (dla turystów raczej nieistotna)
- C – zielona (częściowo wciąż w budowie)
Linie pomarańczowa i niebieska łączą się ze sobą na stacji Termini (która jest jednocześnie głównym dworcem kolejowym). Metro czynne jest w godz. 5:30-23:30, a w piątek i sobotę do 1:30. Pociągi odjeżdżają co 3-10 minut w zależności od pory dnia. Stacje metra oznaczone są pomarańczową, niebieską lub zieloną tablicą – w zależności od linii – z białą literą M.
Dodatkowo, centrum Rzymu połączone jest z terenami podmiejskim trzema liniami metra naziemnego:
- linią Ostiense – Ostia (nadmorska dzielnica Rzymu)
- linią Ferrovia Roma Nord Flaminio – Prima Porta – do północnych dzielnic miasta (Parioli, Flaminio, Saxa Rubra);
- Linią Roma Termini Laziale – Giardinetti – do wschodnich dzielnic miasta (Centocelle, Casilino, Torre Maura).
Jeśli nie wybierasz się nad morze, to metro naziemne i pociągi podmiejskie nie są dla Ciebie istotne.
Ceny biletów komunikacji miejskiej:
- 1,50 EUR – bilet B.I.T. (biglietto integrato a tempo), który upoważnia do jednego przejazdu metrem, w trakcie którego można zmieniać linie i dowolnego korzystania z autobusów przez 100 minut od skasowania.
- 7,00 EUR – bilet dobowy na wszystkie środki transportu komunikacji miejskiej w Rzymie (ważny przez 24 godziny od skasowania).
- 12,50 EUR – bilet na wszystkie środki transportu rzymskiej komunikacji miejskiej ważny przez 48 godzin od skasowania.
- 18,00 EUR – bilet na wszystkie środki transportu komunikacji miejskiej w Rzymie ważny przez 72 godziny od skasowania.
Karta Roma Pass
Karta Roma Pass to karta upoważniająca do darmowych wejść do muzeów, darmowej komunikacji miejskiej oraz toalet, a także dająca zniżki i rabaty do kolejnych muzeów i galerii. Są dwie opcje Roma Pass:
- Karta 72 godzinna w cenie 52 EUR, która upoważnia do dwóch darmowych wejść do muzeów oraz darmowej komunikacji i toalet, a także zniżek i rabatów;
- Karta 48 godzinna w cenie 32 EUR upoważniająca do jednego darmowego wejścia do muzeum oraz darmowej komunikacji i toalet, a także zniżek i rabatów.
Więcej o karcie przeczytasz na oficjalnej stronie Roma Pass. Tutaj również możesz dokonać jej zakupu.
Planujesz podróż?
- Jeśli szukasz informacji o innych ciekawych miejscach w Italii, zajrzyj do zakładki Włochy
- A może zastanawiasz się, które z europejskich miast wybrać na city break? Przeczytaj o Neapolu, Madrycie oraz o Oslo i Trondheim
- Jeśli podobają Ci się nasze posty, zapraszamy do polubienia strony Aktywnych w podróży na Facebooku oraz do śledzenia naszego profilu na Instagramie.
- Będzie nam również miło, jeśli udostępnisz ten post swoim znajomym. Możesz również zostawić komentarz pod wpisem.
Jeśli spodobał Ci się post, możesz nas wesprzeć stawiając nam wirtualną kawę. Tym sposobem wspierasz naszą twórczość.
Dodatkowo, stawiając nam kawę, masz teraz możliwość odebrania za darmo 45 dni dostępu do bogatej biblioteki audiobooków BookBeat!
Mogą ci się podobać również
2 komentarze
Hej,
Czy ta postać w centrum fontanny Di Trevi to na pewno Neptun? 🙂
Widzę tę informację w wielu źródłach ale wydaję mi się jednak, że to Okeanos.
Dzięki! 🙂
To faktycznie ciekawa sprawa! Źródła, na których opieraliśmy się – encyklopedia PWN, przewodniki drukowane podają, że jest to Neptun, natomiast rzeczywiście, w Internecie spotkaliśmy się z tym, że to Okeanos. Dziękujemy za tę uwagę, poszperamy jeszcze w źródłach.